Ағымдағы жылдың қазан айының соңында Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктері ауыл шаруашылығы субъектілеріне 257,8 млрд теңге (бір жыл бұрын – 495,1 млрд теңге) несие берді. Ауыл шаруашылығына несие беру бойынша ТОП-3 өңірге Ақмола (25 млрд теңге) және Қостанай (23,1 млрд теңге) облыстары да кірді. ТОП-5 аймақты Нұр-Сұлтан (16,1 млрд теңге) және Шығыс Қазақстан облысы (13,7 млрд теңге) аяқтады. Үздік бес аймақ ауыл шаруашылығына берілген барлық несиелердің 78%-дан астамын біріктірді.

Ауылшаруашылық несиелерінің қысқаруына бірнеше факторлар себеп болды, оның ішінде екінші деңгейлі банктер үшін несиелеудің орташа ставкасының жоғарылығы (12% және одан жоғары) және қарыз алушылардың кепіл базасына қойылатын қатаң талаптар. Ауыл шаруашылығындағы несие алушылардың басым бөлігін шағын кәсіпорындар құрайтынын да ескерген жөн. Мәселен, ағымдағы жылдың қазан айының аяғында ауыл шаруашылығында жұмыс істеп тұрған барлық кәсіпорындардың 97,5 пайызы шағын компаниялар болса, 2,1 пайызы ғана ірі кәсіпорындар. Бұл ретте ЕДБ несиелерінің 94%-ы ірі және орта ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері болып табылатын заңды тұлғаларға берілген, несиелердің тек 5,1%-ы шаруа (фермер) қожалықтарына, 0,9%-ы жеке тұлғаларға берілген.

Ауыл шаруашылығына берілген несиелердің қысқаруы аясында шаруа (фермер) қожалықтары мен жеке тұлғаларға берілген несиелердің үлесі 2018 жылғы 3,1%-дан 2019 жылы 6%-ға дейін өсті. Өсудің негізгі себебі – ауыл шаруашылығы субъектілерін кейіннен қаржыландыру үшін «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы қаржы институттарын қаржыландыру. Осылайша, 2018 жылы корпорацияның қаржы институттарын қаржыландыруы 39%-ға өсіп, 132,3 млрд теңгеге жетті, бұл АКК берген несиелердің жалпы көлемінің 51%-ын құрайды. Несиелік серіктестіктер (КТ) арқылы қаржыландыру 75,3 млрд теңгені (+47%), лизингтік компаниялар арқылы – 16,2 млрд теңгені, микроқаржы ұйымдары және өңірлік инвестициялық орталықтар (МҚҰ/ИТК) арқылы – 5,2 млрд теңгені құрады. ЕДБ қаржыландыру өткен жылдың деңгейінде қалды және 35,6 млрд теңгені құрады.

Аграрлық несие корпорациясының (АКК) негізгі мақсаты – жеке қаржы институттарын тарту арқылы қолжетімді және тиімді қаржыландыру жүйесін құру арқылы еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің тұрақты дамуына жәрдемдесу. Корпорация Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында айқындалған ауыл шаруашылығы өндірісін дамытудың басым бағыттары бойынша несиелендіру бағдарламаларын іске асырады.

Жалпы алғанда, 2018 жылы АКК ауыл шаруашылығы саласына жалпы сомасы 258,7 млрд теңге несие берді, бұл жоспарланған мәннен 41,8%-ға артық; жылдық өсім, өз кезегінде, 67,5%-ды құрады (2017 жылы – 154 млрд. теңге). Барлығы 7,4 мың ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне несие берілді. Несиелеу «Кең дала», «Агробизнес», «Агроэкспорт», «Іскер», «Агротехника», «Сыбаға» жеті бағдарлама бойынша және Қазақстан Республикасы Ұлттық қоры есебінен инвестициялық бағыттарды несиелендіру бойынша жүзеге асырылды. Жоспар бойынша 2019 жылы несие көлемі 250,2 млрд теңге, ал 2026 жылға қарай 450,9 млрд теңге болуы тиіс.

Нарықтың басқа қатысушыларымен салыстырғанда АКК-ның негізгі бәсекелестік артықшылықтары ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер үшін жылына шамамен 6–10% болатын несиелеудің төмен ставкасы және аграрлық секторды қолдау үшін мемлекеттік қаражатты тарту мүмкіндігіне байланысты қаржыландыру мерзімінің ұзағырақ болуы болып табылады.

2019 жылы көктемгі егіс және егін жинау жұмыстарын қаржыландыру бағдарламасы бойынша ауыл шаруашылығы субъектілерін несиелендіруге мемлекет 60 млрд теңге бөлді. Соңғы қарыз алушылар үшін сыйақы мөлшерлемесі жылдық 7%-ға дейін. Осы несиелердің көмегімен екі мыңнан астам ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері айналым қаражатын толықтырды, тұқым сатып алды, 3,13 миллион гектардан астам алқапта егін егу және жинау жұмыстарын жүргізді. «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ филиалдары арқылы тікелей несиелендіру 14,0 млрд.теңгені құрады, КТ арқылы 13 млрд.теңге сомасына, екінші деңгейдегі банктер, МҚҰ және АИО арқылы – 33 млрд.теңгеге несие берілді.

Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің индексі 2015 жылдың деңгейімен салыстырғанда 2018 жылы 118 %, 2019 жылы 196 %, 228 % құрауы тиіс. 2020, 2021 жылдары – 267%. 2018 жылы жоспар артығымен орындалды. 2018 жылдың қорытындысы бойынша еңбек өнімділігі 2,1 млн теңгені құрап, нақты көлем индексі өткен жылмен салыстырғанда 112,2% құрады (2017 жылы – 1,6 млн теңге). Ағымдағы жылдың екі тоқсанының қорытындысы бойынша өнімділік 527,5 мың теңгеге жетіп, нақты мәнде өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда өсім 4,6%-ды құрады (бір жыл бұрын – 467,4 мың теңге).

Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің нақты көлем индексі өз кезегінде 2018 жылы 2015 жылдың деңгейімен салыстырғанда 112,1 пайызды құрап, жоспарланған 113 пайызды құрады. 2018 жылы ауыл шаруашылығының жалпы өнімі 4,5 трлн теңгеге жетті. 2019 жылдың қаңтар-қазан айларында ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы өнімі 4,5 трлн теңгені құрады.

Агроөнеркәсіптік кешенді қолдаудың жоспарлы шараларының көмегімен импортқа тәуелділікті жою үшін бірнеше жыл ішінде еліміз барлық әлеуметтік маңызды тауарлармен толық қамтамасыз етілуі тиіс. 2021 жылы азық-түлік тауарлары импортының көлемі 2015 жылмен салыстырғанда 16,2%-ға азайып, 2,1 млрд теңгеден аспауы тиіс. Өңделген ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспорты, өз кезегінде, 2021 жылы 2015 жылға қарай 2,5 еседен астам өсіп, кемінде 2,4 млрд теңгені құрауы тиіс.