Қаржыға қолжетімділікті арттыру Қазақстанның жеке секторын дамытудың іргелі шарты болып табылады, әсіресе ауылдағы бизнеске қатысты. Мемлекет басшысы жүктеген бұл міндетті «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ-да қалай шешіліп жатқаны туралы АКК директорлар кеңесінің төрағасы Айгүл Мұхамадиевамен әңгімелескенбіз.

– Мемлекет басшысы Айгүл Стаханқызы «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Қазақстан халқына Жолдауында еліміздің Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдердің стандарттарына көшуін айқындап берді. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің қаржыландыруға қолжетімділігі ЭЫДҰ аграрлық сектордың бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың негізгі критерийлерінің бірі болып табылады. Бұл ретте АКК рөлі қандай және берілген көрсеткіштерге қол жеткізу үшін қандай жұмыстар атқарылуда?

– 2001 жылдан бастап «Аграрлық несие корпорациясы» ауылдағы бәсекеге қабілетті кәсіпкерлікті дамытуды ынталандыратын қолжетімді несие жүйесін құру бойынша мемлекеттік саясатты жүзеге асыруда. 2017 жылғы 26 желтоқсандағы жағдай бойынша корпорация 6868 ауыл шаруашылығы субъектісін 143,4 млн.теңгеге қаржыландырды. Айта кетейік, бір жыл бұрын 5 мың ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері 113 млрд теңгеге қаржыландырылған, бұл 2017 жылмен салыстырғанда 27 пайызға төмен.

Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешеніндегі қаржыға қолжетімділікті жақсарту бойынша ЭЫДҰ саясаттық нұсқаулығындағы негізгі ұсыным оң серпіні көрсететін несиелік серіктестіктер жүйесін дамыту болып табылады. 2001 жылдан бері Қазақстанда 16 мыңға жуық ауыл шаруашылығы кәсіпорындарын біріктіретін 193 несие серіктестігі құрылды.

Несиелік серіктестіктердің аумақтық қамтылуы бүгінде 93% құрайды, бір кредиттік серіктестікке орта есеппен 2800 ауыл шаруашылығы субъектілері келеді, ал ауылдық жерлерде банктік қызмет көрсетудің географиялық қамтылуы шектеулі: республикада бір миллион тұрғынға 130 банк филиалы келеді, бұл әрбір 7892 адамға бір филиал.

Құрылған 16 жыл ішінде несиелік серіктестіктер арқылы шаруаларға 241 миллиард теңгенің 40 мыңнан астам несиесі берілген. Егер 2001 жылы несиенің орташа сомасы 5 млн теңге болса, 2017 жылы 11 млн.

Фермерлердің қаржыландыруға қолжетімділігін арттырудың тағы бір маңызды түрі несие өнімдерін өткізу арналарын кеңейту болып табылады. Осы мақсатта корпорация республикада жұмыс істейтін өңірлік инфрақұрылымы дамыған басқа қаржы институттарын пайдаланады. Әңгіме несиелік серіктестіктерді, екінші деңгейлі банктерді, көптеген микрокредиттік ұйымдарды және лизингтік компанияларды қаржыландыру туралы болып отыр.

Мұндай саясат фермерлерге қажетті несие ресурстарына жолды айтарлықтай жеңілдетеді және жеңілдетеді, сондай-ақ оларға капитал нарығының ACC филиалының ұсыныстарынан әлдеқайда көп қолайлы таңдау жасауға мүмкіндік береді. Бүгінде шаруалар көбіне облыс орталығына қатынамай, несиені облыс орталығында немесе көршілес көшеде орналасқан өз ауылында орналасқан мекемеден ала алады.

– 2017 жылы негізгі ауыл шаруашылығы іс-шараларына 60 млрд теңге көлемінде бюджеттік несие бөлінді. Оның 40 миллиардын екінші деңгейлі банктер арқылы Аграрлық несие корпорациясы берген. Несие мөлшерлемелері оңтайландырылды ма және несие алудың ерекше шарттары енгізілді ме? 2017 жылы несиелендірудің нәтижесі қандай?

– Биыл көктемгі дала жұмыстарын жүргізуге 1811 өтініш түсті. Олар үшін жалпы сома 75 миллиард теңгеден асты. Бөлінген 60 млрд теңге көлеміндегі жеңілдетілген қаржы толығымен игерілді.

Көктемгі егіс жұмыстары бюджет қаражатынан басқа басқа да көздерден, соның ішінде корпорацияның жеке қаражатынан қаржыландырылады. «Кең дала» бағдарламасы бойынша 2009 жылдың басынан бері АСС фермерлерді жалпы сомасы 175 миллиард теңгеден астам қаржыландырды.

Биыл көктемгі дала жұмыстарына несие беру мөлшерлемесі айтарлықтай төмендетілді. Корпорацияның тікелей қарыз алушылары үшін олар бұрынғы 5%-дың орнына 2%-ға (GESV – 2%-дан) төмендеді. Егер екінші деңгейлі банк арқылы берілетін несие 5%-ды құраса (ГЕСВ – 5%-дан), ал несиелік серіктестіктер мен микроқаржы ұйымдары арқылы – 6%-дан жоғары емес (GESV – 6%-дан).

Айта кетерлігі, «ҚазАгро» холдингінің құрылымында Аграрлық несие корпорациясынан бөлек «ҚазАгроҚаржы» ауыл тұрғындарына егін егу мен егін жинауда айтарлықтай қолдау көрсетіп келеді. Холдингтің бұл еншілес ұйымы лизинг сияқты қаржы құралын пайдалана отырып, шаруа қожалықтары мен ауыл шаруашылығы субъектілерін қажетті ауыл шаруашылығы техникасымен қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.

Биылдың өзінде «ҚазАгроҚаржы» арқылы республиканың ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері 1500-ден астам ауыл шаруашылығы техникасын алды.

– Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017–2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ базасында қаржы институттарын қаржыландыру тетігін «Рентенбанк» аграрлық банкінің үлгісі бойынша жүзеге асыру көзделген. Германиядағы ауыл шаруашылығы мен ауылдық аумақтарды дамыту саласындағы табысты қаржы институттары. ACC ауыл шаруашылығы субъектілеріне тікелей несие беруді қысқартуды қалай жоспарлап отыр?

– 2017 жылдың маусым айында корпорация мен Рентенбанк қаржылық тәуекелдерді басқару бойынша тығыз ынтымақтастық және тәжірибе алмасу туралы келісті.

Рентенбанк әлемдегі жетекші рейтингтік агенттіктер – Moody's Investors Service, Standard & Poor's, Fitch Ratings рейтингтері бойынша ең жоғары ұзақ мерзімді рейтингке (AAA) ие. Бұл көрсеткіш бүкіл мемлекет – Германия Федеративтік Республикасының рейтингімен сәйкес келеді.

Құрылған күннен бастап Рентенбанк бюджеттік қаржыландырудан біртіндеп, жүйелі түрде бас тартты және 20 жылдан кейін халықаралық капитал нарықтарынан қаражат тарта отырып, мемлекеттік ақшадан толығымен тәуелсіз болды. Бүгінгі таңда Рентенбанк тікелей несие бермейді, бірақ қаржы институттарын қаржыландырады, сол арқылы ауыл шаруашылығын несиелендіру нарығындағы бәсекелестікті ынталандырады. Германия бюджетіне қаржылық тәуелділіксіз банк ауыл шаруашылығы саласындағы мемлекеттік саясатқа сәйкес қаржыландыруды қамтамасыз етеді.

Осыған байланысты Рентенбанктің көп жылдық тәжірибесі Қазақстандағы агробизнесті несиелендіруші корпорация үшін өте пайдалы болды. Жаңа даму стратегиясына сәйкес, Аграрлық несие корпорациясы 2026 жылға қарай қарыз алушыларды тікелей қаржыландыруды барынша азайтуды көздеп отыр.

Алдағы жылдарда АКК ауыл шаруашылығы субъектілеріне тікелей несие беруді жүйелі түрде қысқартып, екінші деңгейлі банктерді, несие серіктестіктерін, микроқаржы ұйымдарын және фермерлерді кейіннен несиелеу үшін лизингтік компанияларды қаржыландыруға назар аударады.

2016 жылы қаржы институттары арқылы қаржыландыру 49%-ды құрады, бұл ағымдағы жылдың сәйкес көрсеткішінен 13%-ға төмен. Несиелік серіктестіктер арқылы корпорация фермерлерді 48,2 млрд теңгеге, екінші деңгейлі банктерді қаржыландыру арқылы – 31,1 млрд теңгеге, микроқаржы ұйымдарын – 6,7 млрд теңгеге, лизингтік компаниялар арқылы – 799 млн теңгеге қаржыландырды.

Жоғарыда айтылғандай, корпорация 16 жыл бойы несие серіктестіктерін қаржыландырып келеді. Ауылдық қаржы инфрақұрылымын дамытудың бірнеше негізгі артықшылықтары бар. Біріншіден, аумақтық қамту, өйткені қаржы институттары тікелей ауылдық жерлерде орналасқан.

Екіншіден, ауылды несиелендіру нарығында бәсекелестікті дамыту. CT, MFO, STB және LC бәсекелестердің неғұрлым қолайлы шарттарының болуына байланысты несие мөлшерлемелерін төмендетеді. Клиент үшін күрес ауылды несиелендіру саласында нарықтық қатынастардың қалыптасуына әкеледі.

Тікелей несиелендірудің қысқару қарқынына жеке қаржы институттарының корпорацияларды тікелей несиелеуді тек көлемде ғана емес, сонымен қатар агроөнеркәсіп кешенін дамытудың мемлекет белгілеген басымдықтары шеңберінде ауыстыруға дайындығының дәрежесі де әсер етеді. өнеркәсіптік кешен.

Бүгінгі таңда «Яссы» (ОҚО) және «Целиноградское» (Ақмола облысы) кредиттік серіктестіктері «АА» рейтингісіне ие, ол соңғы қарыз алушылар үшін тек несие мөлшерімен шектелген өзін-өзі қаржыландыру лимитін ұсынуды көздейді. түзу.

– Ауыл шаруашылығы субъектілерінің нақты уақыт режимінде ыңғайлы сервис арқылы несиелеуге құжаттарын тапсыру үшін несиелік өтінімдерді жинау және өңдеудің автоматтандырылған жүйесінің іске қосылғаны туралы айтып өтсеңіз.

– Өздеріңіз білетіндей, холдинг еліміздің ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілері үшін несие ресурстарының қолжетімділігін кеңейту бойынша дәйекті саясатты жүргізеді. Мысалы, біздің еншілес ұйымдардың несиелік өнімдерінің желісі кеңейіп, микроқаржы ұйымдары мен несие серіктестіктері олардың ауылдық жерлердегі бизнесті кейіннен қаржыландыруы үшін қаржыландырылуда.

Ауыл шаруашылығы саласына екінші деңгейлі банктерді тарту бойынша ауқымды жұмыстар атқарылуда. Бұл тұрғыда несиелік өтінімдерді жинау мен өңдеудің автоматтандырылған жүйесін енгізу өте қисынды. Бұл жүйенің ерекшелігі неде? Әлеуетті қарыз алушының несие немесе лизингке өтінімді холдингтің несиелік компаниялардың кеңселеріне бармай-ақ, уақыт пен қаржылық шығындарды айтарлықтай қысқарта отырып, мемлекеттік және орыс тілдерінде беруге мүмкіндігі бар.

Сонымен қатар, инновация фермерге «Жеке кабинеті» арқылы өтінімді қарау процесін бақылауға және кері байланыс алуға мүмкіндік береді. Енгізілген жүйе «ҚазАгро» компаниялар тобына қызмет көрсету процесінің ыңғайлылығы мен ашықтығын қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар бюрократиялық процедураларды азайтып, сыбайлас жемқорлық факторларының пайда болу мүмкіндігін жояды.

Электрондық форматта несиелік өтінімді беру процесі 3 қадамнан тұрады: клиент «ҚазАгро» интернет-порталында мақсат пен бағдарламаны таңдайды, құқық белгілейтін құжаттарды қосады, таңдалған несиелеу параметрлерін тексереді және береді, содан кейін қалыптастырылған электрондық несие өтінімі мекенжайына жіберіледі. тиісті еншілес ұйым.

Қарыз алушы несиелік өтінімді қарау нәтижелерін «Жеке кабинетте» бақылай алады. Сонымен қатар, несие менеджері клиентке онлайн хабарлама жібере алады, қажет болған жағдайда несиелік өтінімді құжаттармен толықтыра алады.

Электрондық жүйені енгізу «ҚазАгро» мамандарына құжаттарды электронды форматта қабылдауды автоматтандыруға, жобаларды қарауға кететін уақытты барынша азайтуға, фермерлерге «бір терезе» қағидаты бойынша қызмет көрсетуге көшуге мүмкіндік береді. Шаруалардың жүйені оңай пайдалануына көмектесу үшін холдинг «ҚазАгро» порталында көруге және жүктеп алуға болатын бейне нұсқаулықты дайындады.

– Кезінде АКС ауыл кәсіпкерлерінің өндірістен қаржы секторына ауысып, сауатты менеджер болуына көмектескен драйвер қызметін атқарды. Өмірдің өзі түрткі болған қандай да бір жаңа тәсілдер әзірленді ме?2000-шы жылдардың басындағы фермерлер қазіргіден айырмашылығы бар ма?Олармен жұмыс істеуде компания қандай қиындықтарға тап болады?

– 17 жыл бұрын фермерлер жаңа қаржы құралдарымен алғаш танысқанда, олардың көмегімен өз бизнесін айтарлықтай жақсарта бастағанда көптеген мәселелер туындады. Сонымен қатар, олар қаржылық сауаттылықтың төмендігіне де, тиісті терминология саласындағы білімнің жетіспеушілігіне де қатысты. Қазіргі фермерлердің көпшілігі бизнес-жоспар құра алатын, тәуекелдерді есептей алатын, несие беруші компаниялардан қолайлы шарттарды таңдай алатын сауатты менеджерлер.

Бүгінде шаруалар нарықты белсенді зерттеп, жаңалықтарды қадағалап, форумдар мен көрмелерге қатысып, тәжірибе алмасады, соның ішінде шетелдік әріптестерімен. Біз қазақ диқандарының белсенділігін көріп отырмыз – бұл көңілге қуаныш ұялатады.

«Атамекен» ҚР ҰКП Агробіліктілік орталығы екі жылдан бері табысты жұмыс істеп келеді, ол агроөнеркәсіптік кешен субъектілері үшін республиканың барлық өңірлерінде ғылыми-тәжірибелік семинарлар өткізеді. Корпорация халықаралық серіктес институттармен, ҰКП-мен, қауымдастықтармен және басқа салалық ұйымдармен бірлесе отырып, өз базасында Құзыреттілік орталығын құруды жоспарлап отыр.

Несие алуға өтініш бергенде жаңадан бастаған шаруалар үшін негізгі мәселе – кепілзаттың жоқтығы немесе төмен бағаланған құны. Бірақ корпорациялар мен несиелік серіктестіктерде қосалқы құрылыстар, жер, ауылшаруашылық құрал-жабдықтары кепіл ретінде қабылданады.

Несиелік өтінімдерді қарау мерзіміне келетін болсақ, Аграрлық несие корпорациясы екінші деңгейлі банктер сияқты қаржы институты екенін түсіндіргім келеді. Кез келген банк несие бермес бұрын қарыз алушының несие тарихын және қаржылық жағдайын тексереді. Өйткені несиелік тәуекелдер деген бар. Нашар несиелер мен қаражатты мақсатсыз пайдалану бар.

Бұрын ауылда жұмыс істеу беделді емес деп есептелетін. Бүгінде қала тұрғындарының үлкен қалаларды тастап, ауылға кәсіппен айналысуының тағы бір үрдісі бар. Мен жас, білімді адамдардың шағын инвестицияны қажет ететін ауыл бизнесіне жаңа идеялармен кетіп жатқанына қуаныштымын. 2017 жылы ауыл шаруашылығындағы жаңа кәсіпорындардың саны мыңнан астам бірлікке өсті. Агроөнеркәсіп кешені жаңа компаниялар ең көп пайда болған жетекші салалардың қатарында болды. Бұл тұрғындардың ауылда кәсіп ашуға талпынғанының айқын мысалы.

Ауыл шаруашылығын несиелендіру жүйесі өмір сүрген жылдар ішінде қалыптасқан корпорация жұмысының негізгі қағидасы – фермерлермен әрқашан тікелей, ашық байланыста болу және оларға ең алдымен не қажет екенін түсіну, мал өсіруге барынша қолайлы жағдай жасау. Қазақстанның ауыл өнеркәсібі.

АВТОР:
Әсел Мұқанова